Jan Ernst Matzeliger
De uitvinder van de schoenzwikmachine.
Matzeliger werd op 15 september 1852 als zoon van Enst Carel Martzilger jr geboren, zijn vader was de eigenaar van de koffieplantage “Twijfelachtig” aan de Cotticarivier. Zijn moeder was een slaaf op de plantage van zijn vader en heette Aletta. Niet lang na zijn geboorte verhuisde hij naar tante Maria Jacoba Henriette Martzilger in Paramaribo.
Na de afschaffing van de slavernij, werd hij vrij gekocht. Bij zijn vrijkoop verkreeg hij de naam Jan Ernst Martzilger. Zijn aanleg voor techniek en werktuigbouw werd op jonge leeftijd al duidelijk omdat hij vaak mee werkte in de werkplaats van zijn vader maar ook toen hij als leerling ging werken bij de koloniale scheepswerf van Paramaribo.
Op zijn 19e verliet hij Suriname en werkte een aantal jaren op een Nederlands koopvaardijschip, 2 jaar lang reisde hij de wereld rond, waarna hij zich vestigde in philadelphia (pennsylvania) in de Verenigde Staten. Hij veramerikaniseerde er zijn naam van Martzilger naar Matzeliger. Daar hoorde hij dat er in Massachusets een groeiende schoenen industrie was. In 1877 verhuisde hij naar het plaatsje Lynn om beter werk te zoeken. Voor een zwarte jongeman die nauwelijks engels sprak lagen de baantjes niet voor het oprapen. Maar het lukte hem toch om een baantje te vinden als schoenmakersleerling.
In die tijd was het moeilijkste deel van het schoenmaak proces om de bovenkant van de schoen vast te naaien aan de zool. Dat werd door de gespecialiseerde stikkers gedaan, die het werk niet uithanden gaven. Hierdoor waren schoenen erg duur, want de stikkers konden hoge prijzen vragen voor hun werk.
Matzeliger die inzag dat de fabriek te afhankelijk was van de stikkers, wilde dit veranderen en heeft jarenlang, vele dagen en nacht gezwoegd, om een machine uit te vinden die schoenen kon stikken. Uit eindelijk is het hem gelukt om een machine te maken die in 1 uur 150 tot 700 schoenen in elkaar zetten. De vaklieden konden er maar 10 tot 50 per uur in elkaar zetten. Dankzij deze machine kunnen er over de hele wereld goedkoper schoenen geproduceerd worden.
In 1883 zetten Matzelinger 5 patenten op zijn naam. Helaas heeft Matzeliger niet lang van zijn uitvinding kunnen genieten, op 24 augustus 1889 overleed Matzeliger te Lynn aan tuberculose. Hij was 36 jaar jong. Op 15 september 1991 gaven de Amerikaanse posterijen een speciale Postzegel uit te nagedachtenis van Jan Ernst Matzeliger.