Een daarvan is de brulaap (Baboen in Sranantongo). De brulapen danken hun naam aan de brulkoren die de dieren rond zonsopgang laten horen, ze hebben een bereik tot wel 5 kilometer en zijn daarmee de luidste dieren op aarde!
Brulapen zijn dag actieve boombewoners.
De brulapen leven voornamelijk van bladeren, ook eten ze rijpe en niet rijpe vruchten, bloemen en ander plantaardig materiaal. De brulapen kunnen ook giftige vruchten eten. Hierdoor ruikt de poep erg sterk, bijna chemisch dat ruik je als je het bos inloopt.
Doordat er weinig energie in bladeren zit, hebben de brulapen weinig energie en besteden ze een groot gedeelte van de dag aan rusten. De dieren leggen slechts kleine afstanden af en leven in kleine woongebieden.
Brulapen leven in groepen van één of meerdere volwassen mannetjes en enkele volwassen vrouwtjes.
De grootte van de groep is afhankelijk van de hoeveelheid voedsel dat in het woongebied te vinden is. In voedselrijke gebieden kunnen brulapen leven in groepen van meer dan dertig dieren.
De brulapen zijn bekend om de luide, diepe brullen die de mannetjes uitstoten. Deze brullen kunnen van verre te horen zijn: tot drie kilometer in dicht bos, en tot vijf kilometer over open water.
De mannetjes kunnen de gehele dag door brullen, maar ze zijn vooral rond zonsopgang en zonsondergang te horen. Vooral ’s ochtends laten de mannetjes van één groep brulkoren horen, die worden beantwoord door mannetjes van andere groepen. De brullen dienen voornamelijk om andere groepen brulapen erop te wijzen waar de groep zich bevindt. Door hun locatie bekend te maken, kunnen groepen elkaar mijden, waardoor territoriale gevechten worden voorkomen.
Brulapen zijn polygaam en de meeste soorten planten zich het gehele jaar door voort. De brulapen krijgen één jong per worp (zelden twee) na een draagtijd van 180 tot 194 dagen. Het jong klampt zich stevig vast aan de vacht van de moeder. Oudere jongen zitten voor een lange tijd op de rug van hun moeder. Beide geslachten verlaten de geboortegroep zodra ze volgroeid zijn. De brulapen zijn vaak te vinden in Cupido aan de maratakka rivier